„Pamiętamy o różnorodności naszych kulturowych korzeni
– to, co zostało, niech przetrwa wieki”
Projekt jest związany z życiem i śmiercią mieszkańców gminy Osie wyznania ewangelickiego i mojżeszowego (Żydów). Do okresu II wojny światowej stanowili oni znaczącą liczebnie bądź gospodarczo część społeczności naszej Małej Ojczyzny. Przez ostatnich kilkadziesiąt lat zostali zapomniani, a pamiątki po nich w zdecydowanej większości uległy zniszczeniu. Jedynym dostępnym obecnie świadectwem ich zamieszkiwania na naszym terenie są w bardzo dużym stopniu zniszczone cmentarze ewangelickie na terenie wsi bądź w ich pobliżu (Brzeziny, Żur, Stara Rzeka, Szarłata, Tleń, Zgorzały Most). Jeśli i one zarosną lub zostaną do końca zdewastowane, zabraknie istotnej części naszego lokalnego dziedzictwa kulturowego. Znikną też dowody, że następujące dziś zjednoczenie narodów i kultur w ramach Unii Europejskiej dokonywało się znacznie wcześniej, m. in. również na niewielkich obszarach dzisiejszych gmin. Niestety, brak jest materialnych świadectw zamieszkiwania w naszej gminie Żydów w postaci świątyń czy cmentarzy – pozostały po nich jedynie nieliczne obiekty gospodarcze (domy, ruiny młyna), w większości przetrwały tylko zdjęcia obiektów, których byli właścicielami. Stąd też projekt przewiduje jedynie opis ich życia i działalności w planowanej publikacji. Zasadniczym celem projektu jest przywrócenie w pamięci obecnego pokolenia naszych dawnych sąsiadów – ewangelików i Żydów oraz uratowania przed ostatecznym zniszczeniem cmentarzy ewangelickich na terenie gminy Osie.
Chcemy to osiągnąć poprzez:
- zinwentaryzowanie istniejących na terenie gminy cmentarzy ewangelickich, wykonanie szkiców historyczno-botanicznych ich obszaru oraz mapy rozmieszczenia cmentarzy
- przeprowadzenie inwentaryzacji botanicznej w celu ustalenia występowania na terenie cmentarzy chronionych lub rzadkich gatunków roślin
- usunięcie z cmentarzy z porastającej je dzikiej roślinności (w zakresie zależnym od wyniku inwentaryzacji botanicznej oraz estetyki)
- oczyszczenie terenu cmentarzy ze śmieci, liści i gałęzi
- oczyszczenie (w zakresie zależnym od wyniku inwentaryzacji botanicznej – ewentualność występowania rzadkich porostów) istniejących nagrobków i tablic
- zebranie przemieszczonych nagrobków i tablic w formie lapidarium (na wybranych cmentarzach)
- ogrodzenie cmentarzy w celu ich wydzielenia z otaczającego terenu
- ustawienie krzyży, obelisków i tablic pamiątkowych
- powtórne „otwarcie” i poświęcenie cmentarzy ewangelickich
- ustalenie stałych opiekunów poszczególnych cmentarzy oraz zasad sprawowania opieki
- zebranie dostępnej dokumentacji (pisma, zdjęcia, wspomnienia, napisy z tablic nagrobkowych, publikacje o szerszym zakresie terenowym i treściowym) związanej z życiem, działalnością gospodarczą, zwyczajami i tradycjami oraz śmiercią ewangelików i Żydów na naszym terenie
- opracowanie i wydanie w wersji elektronicznej i drukowanej przewodnika historyczno-turystycznego opisującego życie ewangelików i Żydów na terenie naszej gminy oraz pozostałe po nich cmentarze
- ewentualne wytyczenie ścieżek przyrodniczo-historycznych lub szlaku turystycznego prowadzącego przez cmentarze ewangelickie (zależnie od możliwości oraz potrzeb lokalnych społeczności, szkół oraz Wdeckiego Parku Krajobrazowego).